Tia hồng ngoại là gì? Những lợi ích và tác động đến sức khỏe

Tia hồng ngoại là một loại bức xạ điện từ có bước sóng dài hơn ánh sáng khả kiến, được ứng dụng phổ biến trong đời sống và khoa học công nghệ. Hãy cùng khám phá những lợi ích cũng như ảnh hưởng của tia hồng ngoại đối với sức khỏe trong bài viết dưới đây.

Nhờ khả năng truyền nhiệt hiệu quả, tia hồng ngoại được sử dụng rộng rãi trong lĩnh vực y tế, công nghiệp và đời sống thường nhật. Tuy vậy, việc tiếp xúc quá nhiều với tia hồng ngoại cũng có thể gây hại cho cơ thể, vì vậy cần có các biện pháp phòng ngừa hợp lý. Hãy cùng tìm hiểu rõ hơn về tia hồng ngoại trong nội dung sau.

Tia hồng ngoại là gì?

Tia hồng ngoại (Infrared – IR) là một loại sóng điện từ với bước sóng dài hơn ánh sáng mà mắt người có thể nhìn thấy nhưng ngắn hơn sóng radio. Dù không thể quan sát bằng mắt thường, tia hồng ngoại có thể được cảm nhận qua nhiệt độ. Tất cả vật thể có nhiệt độ lớn hơn 0 K (-273,15°C) đều phát ra tia hồng ngoại, kể cả cơ thể con người.

Tia hồng ngoại là dạng bức xạ không nhìn thấy bằng mắt thường nhưng có khả năng sinh nhiệt mạnh. Chính vì đặc điểm này, tia hồng ngoại được áp dụng trong nhiều lĩnh vực như y học, công nghệ, quân sự và viễn thông. Các thiết bị như camera nhiệt, điều khiển từ xa, cảm biến nhiệt độ hay hệ thống sưởi đều vận hành dựa trên nguyên lý này. Nhờ đó, tia hồng ngoại đóng vai trò không nhỏ trong sự phát triển của xã hội hiện đại.

Phân loại tia hồng ngoại

Tia hồng ngoại được chia thành ba nhóm chính tùy theo bước sóng và đặc điểm vật lý:

Hồng ngoại gần (Near-Infrared, NIR – 0,75 đến 1,4 µm)
Có bước sóng gần với ánh sáng nhìn thấy, thường được dùng trong thiết bị điều khiển từ xa, camera hồng ngoại và truyền dẫn qua sợi quang. Vì ít bị ảnh hưởng bởi hơi nước nên có thể truyền đi xa.
Hồng ngoại trung (Mid-Infrared, MIR – 1,4 đến 3 µm)
Được sử dụng trong cảm biến nhiệt, máy chẩn đoán hình ảnh và thiết bị y học như máy trị liệu. Tia này còn có khả năng xuyên qua một số vật liệu mà ánh sáng thường không thể.
Hồng ngoại xa (Far-Infrared, FIR – 3 đến 1000 µm)
Chủ yếu phát ra từ các vật thể có nhiệt độ cao như cơ thể người, động vật, máy móc. Được dùng trong các hệ thống sưởi, nghiên cứu thiên văn học và giám sát nhiệt công nghiệp.

Mỗi loại tia có công dụng và đặc tính riêng, góp phần vào nhiều hoạt động khoa học, kỹ thuật và đời sống.

Lợi ích của tia hồng ngoại đối với sức khỏe

Tia hồng ngoại mang lại nhiều lợi ích đáng kể cho sức khỏe con người, đặc biệt là trong các liệu pháp điều trị. Một số công dụng chính bao gồm:

Giảm đau, thư giãn cơ bắp: Hỗ trợ điều trị đau khớp, đau thần kinh tọa, căng cơ và viêm cơ.
Cải thiện lưu thông máu: Giúp giãn mạch máu, hỗ trợ huyết áp ổn định, có lợi cho tim mạch.
Hỗ trợ phục hồi mô và kháng viêm: Kích thích sản xuất collagen, đẩy nhanh quá trình lành vết thương.
Đào thải độc tố: Tăng tiết mồ hôi, hỗ trợ thải độc qua da.
Tăng đề kháng: Giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh.
Cải thiện giấc ngủ: Giúp thư giãn tinh thần, dễ ngủ hơn nhờ tăng sản xuất melatonin.
Hỗ trợ vật lý trị liệu: Được ứng dụng trong các loại đèn hồng ngoại, thiết bị xông hơi, máy trị liệu nhiệt.

Tác hại tiềm ẩn của tia hồng ngoại

Bên cạnh những lợi ích, việc tiếp xúc quá nhiều hoặc không đúng cách với tia hồng ngoại có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe, bao gồm:

Gây bỏng: Tiếp xúc trực tiếp trong thời gian dài có thể gây tổn thương da nghiêm trọng.
Làm lão hóa da: Hủy hoại cấu trúc collagen, khiến da mất độ đàn hồi, xuất hiện nếp nhăn.
Ảnh hưởng đến mắt: Có thể gây đục thủy tinh thể hoặc tổn thương võng mạc khi tiếp xúc cường độ cao.
Gây mất nước, sốc nhiệt: Làm cơ thể mệt mỏi, suy kiệt nếu tiếp xúc quá lâu trong môi trường nhiệt độ cao.
Tăng nguy cơ ung thư da: Khi kết hợp tiếp xúc với cả tia UV trong thời gian dài.
Gây rối loạn thần kinh: Nhiệt độ cao có thể làm giảm chức năng hệ thần kinh, gây suy nhược.
Tác động đến cơ quan nội tạng: Nếu cơ thể quá nóng, tim, gan, thận có thể bị ảnh hưởng về mặt chức năng.

Cách bảo vệ cơ thể khỏi tia hồng ngoại

Để hạn chế các tác động tiêu cực của tia hồng ngoại, bạn nên áp dụng một số biện pháp sau:

Sử dụng kem chống nắng: Lựa chọn loại kem có chứa thành phần chống oxy hóa và hỗ trợ ngăn chặn tia IR như La Roche-Posay Anthelios UVmune 400 SPF 50+ hoặc Eucerin Sun Gel-Cream Dry Touch SPF 50+ (hiện có tại hệ thống Nhà Thuốc Long Châu).
Trang phục bảo hộ: Mặc áo dài tay, đội nón rộng vành, đeo kính râm khi ra nắng để giảm tiếp xúc trực tiếp.
Dán phim cách nhiệt: Cho ô tô và nhà ở để giảm ảnh hưởng từ tia hồng ngoại ngoài trời.
Hạn chế tiếp xúc gần: Tránh lại gần nguồn phát nhiệt cao như đèn sưởi, lò nung, và luôn đeo thiết bị bảo hộ nếu cần.

Hiểu rõ về tia hồng ngoại sẽ giúp chúng ta khai thác hiệu quả những lợi ích mà nó mang lại, đồng thời chủ động phòng tránh các rủi ro liên quan. Bằng việc sử dụng đúng thiết bị, bảo vệ da và mắt, mỗi người đều có thể tận dụng tia hồng ngoại một cách an toàn và hiệu quả trong đời sống hiện đại.